Hoe kun je déze ellende nu relativeren?!

Als het om relativeren gaat, komen mensen soms naar mij toe met voorbeelden, waarmee ze duiden op ellendige situaties waar zij zelf of anderen zich in bevinden. Hoe kun je déze ellende nu relativeren, spreken ze dan verontwaardigd uit. Je kunt toch niet bij alles zomaar je schouders ophalen of roepen dat het wel weer over gaat? Shit happens, en voor sommige mensen is het leven toch gewoon écht shit?

De voorbeelden die genoemd worden, hebben vaak te maken met armoede, ziekte en handicap. Ze kunnen ook gaan over geweld, oorlog en ellende in de wereld. Soms betreft het het verlies van belangrijke personen in iemands leven of problemen in zijn of haar carriè re. Misschien is zijn partner vertrokken of is haar bedrijf failliet gegaan. Er bestaan ook arbeidsconflicten, ruzies tussen collega's en onoplosbare problemen op het werk. Deze dingen kán en mág je toch niet zomaar relativeren?!

Pas op de plaats

Allereerst is het goed om te beseffen dat je niet alles hóéft te relativeren. Iedereen heeft in zijn leven wel - in meer of mindere mate - te maken met tegenslag, pijn of verdriet. En dat hoef je zeker niet te negeren of ontkennen. Dit zijn vaak juist momenten waar je bij stil zult blijven staan. Het is zelfs heilzaam om de pijn die je voelt tot je door te laten dringen en je gewoon eventjes ellendig te voelen. Tegenspoed plaatst het leven in perspectief. Het doet ons veelal juist beseffen wat er nu écht belangrijk is in ons leven. Het zijn vooral de mensen die veel hebben meegemaakt en die vervelende ervaringen hebben moeten verwerken, die uiteindelijk het best kunnen relativeren. Na een soms lange periode van trauma, smart, desillusie, rouw, en onzekerheid, pakken ze de draad weer op. Sommigen van hen hebben daarna een groter besef van de waarde en schoonheid van het leven. Anderen kunnen het echter niet loslaten en blijven hangen in gevoelens van onmacht en frustratie.

Zie het in verhouding

Zoals genoemd is het goed om de ellende die het leven soms brengt bewust te beleven en te voelen. Je mag je daar ook best slecht bij voelen: boos, teleurgesteld, verdrietig of onzeker. Het is echter niet gewenst om daar eindeloos in te blijven hangen. Wát je ook overkomt, of dat nu van tijdelijke aard is of nooit meer verandert, als je waarde aan het leven wilt blijven hechten, moet je verder. Dat betekent niet dat je alles maar klakkeloos moet accepteren of dat je je er blij over moet voelen. Wat jij of anderen meemaken kan nog steeds niet blijken te gaan zoals je dat wilt. Het is echter de kunst om een en ander in verhouding te zien en daarbij te kijken naar wat het leven wel of nog meer biedt.

Vergelijkingen maken

Het is goed om te leren relativeren. Relativeren houdt vooral in dat we vergelijkingen maken. Alles wat we waarnemen, nemen we waar in verhouding tot iets anders. We kunnen bijvoorbeeld niet begrijpen wat er klein is als er ook niet iets groots bestaat. Om het leven te snappen, maken we van nature al voortdurend vergelijkingen. Zo weten we steeds hoe we ervoor staan.

Opwaarts vergelijken
Met zo'n vergelijking kun je altijd twee kanten op. We kunnen bijvoorbeeld situaties vergelijken met hoe het beter kan of juist met hoe het slechter kan. Als we ons ellendig voelen na een bepaalde gebeurtenis, hebben we vaak de neiging om de situatie te vergelijken met hoe die eerder (en mooier) was. Als we arm zijn, kijken we naar de rijken om ons heen. Als we ziek of zwak zijn ervaren we vooral de beperkingen die dat geeft omdat we uitgaan van gezondheid. Zodra we de 50 gepasseerd zijn kijken we naar jonge mensen en dat doet ons misschien beseffen dat de helft van ons leven voorbij is. En als we een zakelijke kans missen, denken we na over hoe het zou zijn geweest als het wel gelukt was. Deze manier van vergelijken wordt opwaarts vergelijken genoemd. Je begrijpt dat dit je niet erg gelukkig maakt.

Neerwaarts vergelijken
Je kunt ook vergelijkingen maken op een andere manier: het had slechter gekund. Daarbij kijk je naar situaties die slechter zijn dan waar jij je in bevindt en/of naar personen die het moeilijker hebben dan jij. In hun schaduw gaat het dan met jou misschien niet zo slecht. Dit wordt neerwaarts vergelijken genoemd. Toch is dit ook niet de beste manier om het voor jou beter te laten voelen. Als je niet te eten hebt, bijvoorbeeld, zal het jou niet helpen als je beseft dat kinderen in Afrika het nog slechter hebben. En als jij niet kunt lopen helpt het niet als je weet dat iemand anders daarbij ook nog eens moeilijk ziet.

Accepteren of relativeren

De beste vergelijking is uitgaan van de situatie waar je je in bevindt. Maar in plaats van te verzwelgen in de ellende die je ervaart, kijk je naar de mogelijkheden en kansen die je wél hebt. Relativeren is niet roepen dat het allemaal wel meevalt. Het is eerder: het is even niet anders (ongeacht of je dat accepteert). Je bevindt je in het moment van nu en in de huidige omstandigheden. Daar heb je mee te dealen, ongeacht wat je daarvan vindt. Relativeren is iets anders dan acceptatie.

Als je ervoor kiest je ellende te accepteren ga je ervan uit dat je 'nu eenmaal' beperkt bent ten opzichte van anderen. Je kunt bijvoorbeeld iets niet wat anderen wel kunnen of je mist iets dat anderen wel hebben en daar leg je je bij neer.

Relativeren gaat niet uit van je onvermogens of schaarste, maar neemt je huidige positie als vertrekpunt bij het maken van vergelijkingen. Veel gehandicapte sporters doen bijvoorbeeld iets anders dan hun handicap klakkeloos accepteren. Ze kiezen ervoor om hun handicap niet te zien als 'beperking' ten opzichte van anderen. Ze gaan daarentegen uit van wat ze kunnen in plaats van wat ze niet kunnen.

Jij hebt makkelijk praten!

Jij hebt makkelijk praten, denk je misschien. En daar heb je dan gelijk in. Ik ben op dit moment gezond. Ik ben gelukkig getrouwd. Ik heb twee lieve kinderen. Ik heb vrienden, werk en een dak boven mijn hoofd. Ik heb geen geldtekort, geen slechte jeugd gehad, geen traumatische ervaringen meegemaakt en geen verslaving. Ik leef in een vrij land en kan dus gaan en staan waar ik wil. Ik ervaar eigenlijk weinig problemen en geniet van het leven zoals zich dat elke dag weer aandient. Hoe kan ik dan oordelen over alle ellende van anderen, terwijl ik die ellende zelf niet heb? Ik voel de pijn van die ellende helemaal niet, maar jij misschien wel. Jij moet er dan mee dealen. Jij moet in dat geval de keus maken hoe je ermee omgaat. Inderdaad, die keus is dan aan jou. En hoewel ik die keus niet hoef te maken, wil ik je graag helpen om op een andere manier over dit soort dingen te denken.

Doe niet zo moeilijk

Je situatie zal niet altijd veranderen. Alle problemen, de stress, de ongemakken, de ergernissen, de onenigheden, de teleurstellingen en het verdriet, op het werk en thuis, die je ervaart... ze zullen niet altijd veranderen. Maar het zal je misschien lukken om er op een andere, luchtige en ontspannen, manier naar te kijken. Het zal je dan doen inzien welke dingen er écht belangrijk zijn in je leven. Hiervoor schreef ik het boek: Doe niet zo moeilijk, de kunst van het relativeren. Onlangs verscheen op bookaddict.nl een recensie van het boek, geschreven door Priscilla. Toen ik haar woorden las, hernieuwde mijn besef dat ik met dit boek écht iets waardevols wil uitdragen. Relativeren is geen onverschilligheid. Het geeft je wel een hulpmiddel om vanuit een andere optiek naar moeilijke situaties te kijken: problemen en tegenslagen zullen er altijd blijven, maar hoe je die benadert, daar hoef je geen probleem van te maken.

tekst: Frank van Marwijk
© Bodycom Lichaamscommunicatie